گردشگری نجوم سفری همراه با رصد ستارگان و تماشای آسمان است - شارژ 10

فرید جواهرزاده، رئیس انجمن علمی طبیعت گردی ایران درخصوص دنیاگردی نجوم و توسعه آن اظهار کرد: واژه دنیاگردی نجوم حدود دو دهه است که در ادبیات دنیاگردی دنیای ایجاد شده و پیش از آن چندان مورد استفاده نبوده است. تورهای نجومی به آن دسته از فعالیت هایی گفته می شود که در راستای تماشای آسمان و ستارگان صورت میگیرد و فرصتی را در اختیار دنیاگردان قرار می دهد و تجربیات نجومی مانند تماشای ستارگان، رویدادهای نجومی مانند خسوف و کسوف، بارش های شهابی، شفق قطبی و ... را به همراه دارد. آمارهای مختلفی از محبوبیت رو به افزایش دنیاگردان سراسر دنیا نسبت به دنیاگردی نجومی مشاهده می شود.

وی پیرامون اینکه دنیاگردی نجوم سفری همراه با رصد ستارگان و تماشای آسمان است، ادامه داد: در این خصوص میتوان به کسوف سال 1378 اشاره کرد که ایران نیز میزبان تعداد زیادی از دنیاگردان بین المللی بود و هزاران نفر در سراسر دنیا به 26 کشوری که می توانستند میزبان رخداد طبیعی خورشیدگرفتگی باشند، سفر کردند. در همین سالها نخستین تورهای بین المللی دنیاگردی نجوم به مقصد ایران صورت گرفت که منطقه ها مرکزی ایران مانند استان اصفهان، همدان، کردستان، سیستان و بلوچستان، کرمان و ... را در بر میگرفت.

این کارشناس دنیاگردی مطرح نمود: برخی اوقات فشردگی یا هم پوشانی میان دنیاگردی نجوم با سایر شاخه های دنیاگردی مانند طبیعت گردی، ماجراجویانه، علمی و آموزشی و فرهنگی وجود دارد. این هم پوشانی ها شرایطی را ایجاد کرده که گاهی دنیاگردی نجوم به عنوان شاخه ای مستقل در نظر گرفته نمی شود و در کنار انواع دیگر دنیاگردی معنا و مفهومی پیدا می کند. به عنوان مثال اغلب تورهای کویرنوردی که در کمپ های کویری اقامت دارند، به نجوم و دنیاگردی نجومی و تماشای آسمان شب می پردازند.

جواهرزاده بیان نمود: همچنین بخشی از بناهای باستانی که به نجوم و علم ستاره شناسی مرتبط است نیز در این حوزه دنیاگردی بشمار می رود که با حوزه های میراث فرهنگی و دنیاگردی تاریخی و فرهنگی هم پوشانی دارد مانند بازدید از برج رادکان در خراسان رضوی یا بازدید از بقایای رصدخانه خواجه نصیرالدین طوسی در مراغه که به نوعی دنیاگردی فرهنگی و تاریخی محسوب می شود و از جمله رخدادهایی است که حوزه های دنیاگردی نجوم را نیز در بر میگیرد.

وی گفت: دنیاگردی نجوم بسیار فراتر از موارد فوق بوده و در ارتباط با زیرساخت ها و دست سازه های بشری بوده و در حوزه دنیاگردی شهری و دنیاگردی علمی نیز نمایان است. از جمله آنها میتوان به افلاک نماها، انگاریوم ها و ... اشاره کرد که بر دنیاگردی نجوم و توسعه دنیاگردی شهری اثرگذار خواهد بود. در مشهد انگاریوم دانشگاه فردوسی را میتوان نام برد که مرکزی کاملا نجومی است و علاقمندان رصد و فعالیت هایی از این قبیل در سنین گوناگون می توانند از آن استفاده کنند. از این رو به عنوان مقصد دنیاگردی برای دنیاگردان و زائران امام رضا (ع) محسوب می شود.

رئیس انجمن علمی طبیعت گردی ایران شرح داد: رصدخانه ها و مراکز دنیاگردی نجوم در کشورهای مختلف اروپایی و آمریکایی تأسیس شده و سالها به عنوان یکی از مهمترین مقاصد دنیاگردی، خدماتی به دنیاگردان بین المللی ارائه می دهند. به عنوان مثال میتوان در کشورهای آمریکای لاتین، شیلی، حوزه کشورهای آفریقایی، آفریقای جنوبی، در کشورهای اروپایی، اسپانیا و در حوزه آسیای مرکزی و جنوب، هندوستان را به عنوان مراکزی که در زمینه دنیاگردی نجوم سرمایه گذاری کرده اند، اشاره کرد. این کشورها میزبان دنیاگردان بین المللی فراوانی نیز هستند.

این کارشناس دنیاگردی اضافه کرد: توسعه دنیاگردی نجوم در ایران مستلزم تأمین زیرساخت ها است. زیرساخت های دنیاگردی نجوم جدای از زیرساخت های عمومی توسعه دنیاگردی نیست. به این معنا که زیرساخت هایی مانند راههای ارتباطی مناسب، امنیت و خدمات متناسب با نیاز دنیاگرد زمینه ساز توسعه دنیاگردی است و چنین زیرساخت هایی در حوزه دنیاگردی نجوم نیز لازم است . از ویژگی های منحصر بفرد در دنیاگردی نجوم میتوان به عدم وجود آلودگی های نوری، وجود تجهیزات مناسب رصد مانند تلسکوپ و دوربین های چشمی اشاره کرد.

جواهرزاده اضافه کرد: در انتخاب مکان های رصدی نیز علاوه بر عدم وجود آلودگی های نوری و هوایی، بایستی معیارهایی مانند پایداری هوا، برخورداری از آب و هوای متناسب، مقدار رطوبت، ارتفاع، امکان دسترسی و ... نیز مورد توجه قرار گیرد. حوزه دنیاگردی نجوم نیازمند تمهیدات ویژه ای است تا بتواند شرایط جوی قابل کنترلی را برای دنیاگردان ایجاد کند .

وی ادامه داد: با توجه به اینکه ایران دارای منطقه ها کویری و مستعد واقع شده است، به نظر من کشور ما می تواند به عنوان قطب اصلی حوزه دنیاگردی نجوم در میان کشورهای منطقه باشد. زیرا علاوه بر استان های مرکزی کشور مانند سمنان، یزد و اصفهان در نواحی خراسان، گلستان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان، کرمان و فارس را نیز در بر می گیرد. بر این اساس در صورتی که سایر زیرساخت های متناسب نیز فراهم شود، بخش عمده ای از ایران می تواند مقصدی در راستای توسعه دنیاگردی نجوم باشد.

رئیس انجمن علمی طبیعت گردی ایران گفت: اغلب فعالیت های رصد ستارگان وابسته به رویدادهای قابل پیش بینی مانند رویداد خسوف و کسوف، بارش های شهابی و ... است؛ بنابراین با برنامه ریزی و تمهیدات لازم نسبت به تدوین تقویم متناسب با دنیاگردی نجوم اقدام کرد تا بتوان با کمک انواع دیگر دنیاگردی مانند فرهنگی و تاریخی، طبیعت گردی، ماجراجویانه، شهری و ... به سمت تورهای مرکب دنیاگردی که چند هدف عمده دنیاگردی را دنبال می کند، رفت.

با توجه به پدیده های نجومی ایران دنیاگردی بین المللی در این حوزه درآمدی ندارد

این کارشناس دنیاگردی بیان نمود: این نوع از دنیاگردی مانند سایر حوزه های دنیاگردی دارای مزیت های مالی است و از طریق جذب دنیاگردان نجوم میتوان درآمدهای مالی خوبی برای کشور فراهم کرد. متاسفانه کشور ما در حوزه دنیاگردی بین المللی نجومی درآمدهای شایسته و بایسته ای ندارد؛ این در حالی است که پدیده های مهم نجومی در ایران رخ می دهد.

جواهرزاده مطرح نمود: به نظر من در جهت توسعه حوزه دنیاگردی نجوم به صورت متمرکز، بخش آموزش و معرفی راهنمایان مجرب از اهمیت ویژه ای برخوردار است. علاوه بر این موارد حفظ کیفیت خدمات و افزایش ابزارها و اقدامات حوزه دنیاگردی نجوم بویژه تأمین وسایل مورد نیاز برای سفر نجومی، دوربین های دید در شب، لباس های متناسب و ... نیز کمک کننده خواهد بود تا از این طریق تورهای نجومی در کشور برگزار شود.

وی گفت: دنیاگردی در کنار مزیت های مالی، ممکن است مضراتی نیز به همراه داشته باشد که بخشی از آن در ارتباط با ظرفیت تحمل و ظرفیت بار در مقاصد دنیاگردی است که همواره مورد توجه و تأکید متخصصان دنیاگردی بوده است. بنابراین نیازمند برنامه ریزی است. در واقع باید به گونه ای عمل شود که کمترین آسیب به محیط زیست وارد شود.

رئیس انجمن علمی طبیعت گردی ایران اضافه کرد: در موضوعات دنیاگردی بویژه دنیاگردی نجوم بایستی ظرفیت تحمل و ظرفیت بار مورد توجه ویژه قرار گیرد تا کمترین عارضه برای محیط زیست بوجود آید و شرایط میزبانی فراهم باشد تا در حد توان جامعه محلی نیز از مزیت های مالی، اجتماعی و فرهنگی حضور دنیاگردان در این نواحی بهره مند شود.

وی ادامه داد: پیش بینی من این است که گرچه آهسته و کند اما حوزه دنیاگردی نجوم نیز مانند سایر انواع دنیاگردی در کشور در حال رشد و نمو است. با توجه به اینکه یکی از علایق نسل جوان کشور توجه به رصد ستارگان است، بنابراین شرایط به مراتب بهتر خواهد شد.

این کارشناس دنیاگردی مطرح نمود: یکی از مهمترین نقش های توسعه این نوع از دنیاگردی مدیون گروه های رصدی و انجمن های نجوم آماتوری در سراسر دنیا است. کشورهایی که از منجمان آماتوری بیشتر و بهتری برخوردار بوده اند بیشتر با حوزه دنیاگردی آشنا هستند. در ایران تقریبا از اوایل دهه 70 که مجله نجوم در ایران شکل گرفت، شاهد برپایی نخستین تورهای نجومی هستیم.

وی شرح داد: در خراسان رضوی و مشهد نیز شاهد شکل گیری مجله جاده ابریشم بوده ایم که این مجله نیز ابتکار عملی در برگزاری تورهای نجومی در سطح استان آغاز کرد و سپس انجمن های نجوم آماتوری شکل رفت و توسعه دنیاگردی نجوم پس از این فعالیت ها بود که به شکل فراگیر میان جوانان و دانشجویان رونق یافت.

جواهرزاده اضافه کرد: هدف این تورها در این مقطع زمانی خروج از شهرهای بزرگ بوده است، زیرا یکی از موانع رصد شبانگاهی، وجود آلودگی های نوری و هوا در سطح شهرها بوده است. لذا به خارج از شهرها و به دور از مراکز نور سفر می کنند. عموما این نوع تورهای دنیاگردی به مقصدی مانند کویر رجوع می کنند و رصدگران آماتور عمدتا از کمپ های کویری، کاروانسراها و برخی از اماکن تاریخی برای رصد استفاده کرده اند.

وی اضافه کرد: نخستین تورهای نجومی در سطح کشور در دهه 70 و از کاروانسرای قصر بهرام در نزدیکی کویر مرکزی آغاز شده و سپس در سایر شهرها مانند مجموعه پاسارگاد شیراز رواج پیدا کرد و به تدریج برنامه های گردهمایی منجمان آماتوری در کنار برگزاری تورها، محلی برای رونق دنیاگردی نجوم شد.